25.05.2021
Betonowa „Dłoń” już odsłonięta w Chorzowie Batorym!
Emocje opadły. Został również wczesnym popołudniem 25 maja zmyty tym pamiętnym wtorkowym deszczem kurz wielomiesięcznych przygotowań do wyjątkowego wydarzenia odsłonięcia rzeźby „Dłoń” i upamiętnienia ofiar podobozu „Bismarckhütte” niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Pośród soczystej zieleni skweru przy ulicy Jubileuszowej zmierzyliśmy się najpierw z - mimo że zastygłymi w bezruchu, to niemal żywymi - spojrzeniami bohaterów fotograficznego cyklu „Widma Pamięci” Macieja Niesłonego. Później wszystkim obecnym ukazała się „Dłoń” – prawdziwy symbol chorzowskiej wielowymiarowej martyrologii. Potem kwiaty, modlitwa ekumeniczna, a wcześniej jeszcze, przejmujący odtworzony z wyrazistą akustyką i dobitnym dźwiękiem fragment inscenizacji z przesłuchania i śmierci rotmistrza Witolda Pileckiego. To, co wydarzyło się wokoło rzeźby, już było. To już za nami, daleko gdzieś. Ale została owa surowa w formie, widoczna też z ulicy Stefana Batorego, betonowa „Łapa”, jak zwykł od początku mówić o niej Autor, który całe serce wlał w powstanie dzieła.
Chciałbym w tym miejscu podziękować wszystkim razem i każdemu z osobna, którzy zaangażowali się na którymkolwiek z etapów tego projektu. Nie byłoby tego wszystkiego bezmoich przyjaciół, znajomych i wielu dobrych ludzi spotkanych na drodze. Mogę przyznać, że moje założenia jeszcze z 2018 roku, zostały właśnie 25 maja w pełni zrealizowane. W tym szczególnym dla Polski i Europy dniu, gdy czcimy śmierć Rotmistrza Witolda Pileckiego, ale także obchodzimy Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem.
Dzisiaj, po kilku dniach, nadal możemy obserwować co chwilę podchodzących mieszkańców Chorzowa, którzy zaciekawieni zbliżają się do podnóża rzeźby, by zobaczyć i przeczytać, co tutaj się właściwie wydarzyło. A wydarzyło się bardzo wiele, co w efekcie doprowadziło do tego, że mamy w Chorzowie Batorym pierwszą plenerową rzeźbę, która dzięki talentowi Tomasza Wenklara, stała się niemal natychmiast również artystyczną perłą naszej dzielnicy.
A my? My znaleźliśmy się teraz niejako w innym czasie. To czas wciąż trwającego wyjątkowego testu dla nas, to poniekąd test naszego człowieczeństwa. To czas, w którym na pewno padnie odpowiedź na stale aktualne pytanie: czy potrafimy pamiętać? Można być pewnym, że ten sam bezwzględny czas niebawem nam to pokaże, ale i w pełni oceni. Wraz z przyszłymi po nas pokoleniami.
Grzegorz Rosengarten
15.05.2021
Wystawa „Widma Pamięci” towarzyszyć będzie uroczystości odsłonięcia.
W dniu 25 maja 2021 r., gdy o godzinie 12:00 na skwerze przy zbiegu ulic Batorego i Jubileuszowej w Chorzowie rozpocznie się uroczystość odsłonięcia pomnika, zaprezentujemy również unikatową wystawę plenerową autorstwa wybitnego polskiego fotografa – Macieja Niesłonego. Stanowi je 28 portretów więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i komunistycznego obozu „Zgoda” w Świętochłowicach. Wystawa, zrealizowana dzięki wsparciu budżetu Województwa Śląskiego i przy współpracy z Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, wraz ze swoim wyjątkowym charakterem i głęboką symboliką towarzyszyć będzie nam w tym dniu do godzin wieczornych.
12.05.2021
Postument
pod pomnik już osadzony na fundamencie.
Stało
się! Specjalnie przygotowany niemal tonowy postument został osadzony na
docelowe miejsce swojego przeznaczenia. Zostanie niebawem przygotowany pod
finalny montaż „Dłoni” Tomasza Wenklara. Pracochłonna i skomplikowana operacja
złożenia postumentu odbyła się w pierwszych dniach maja, gdy tylko warunki
pogodowe pozwoliły na przeprowadzenie tego etapu prac.
08.04.2021
Potwierdzona
data odsłonięcia pomnika.
Możemy już oficjalnie potwierdzić: 25 maja 2021 roku odbędzie
się uroczystość odsłonięcia rzeźby „Dłoń”. Po blisko 3 letnich działaniach,
przy mniej lub bardziej sprzyjających warunkach i okolicznościach, udało się
zaplanować oficjalną datę tego wydarzenia. Jeśli tylko warunki i wymagania
dotyczące panujących obostrzeń, w związku z COVID-19, na to pozwolą, spotkajmy
się tego dnia na wiosennym już skwerze, gdy odsłonimy wspólnie to symboliczne
dzieło i złożymy hołd wszystkim ofiarom niemieckiego i komunistycznego systemu
zniewolenia.
02.03.2021
Rzeźba
„Dłoń” w końcowej fazie przygotowania.
Prace nad obeliskiem dobiegają końca. Specjalnie przygotowana
gipsowa forma trafiła już do hali produkcyjnej bytomskiej firmy, w której został
wykonany ostateczny betonowy odlew. Równolegle trwają prace nad przygotowaniem
bardzo znaczącego elementu pomnika. Są nimi specjalnie przygotowane druty
kolczaste, które swoją formą i symbolem uzupełnią, zgodnie z projektem Autora,
w niemal plakatową całość powstającą „Dłoń”.
04.04.2020
Praca nad obeliskiem już w zaawansowanej fazie wykonania.
Prace związane z wykonaniem pomnika weszły już w mocno zaawansowaną fazę. Autor projektu – Tomasz Wenklar, rozpoczął działania związane z przygotowaniem negatywu gipsowego w skali 1:1, który posłuży finalnie do ostatecznego odlewu w betonie architektonicznym docelowego dzieła. Wielotygodniowe przygotowania do tego etapu poprzedziło zrealizowanie w tej samej oryginalnej skali modelu pomnika z gliny, który po wstępnym zaschnięciu stał się wzorcem i jednocześnie etapem do przygotowania aktualnego, gipsowego negatywowego wykonania projektu. Zaplanowana na dzień 25 maja 2021 roku uroczystość będzie wyjątkowym dla miasta Chorzów wydarzeniem. Wierzymy, że już nic nie stanie na przeszkodzie naszego projektu i data ta zostanie w pełni zachowana.
28.03.2020
Nowa data finału projektu i uroczystości odsłonięcia rzeźby „Dłoń”.W związku z zaistniałą sytuacja epidemiczną, związaną z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19, inicjator idei upamiętniania niemieckiego obozu „Bismarckhütte”, wraz z organizatorem – Urzędem Miasta Chorzów oraz głównym partnerem projektu – Instytutem Pamięci Narodowej, zostali zmuszeni do odwołania pierwotnie zaplanowanej na dzień 25 maja 2020 roku uroczystości związanej z odsłonięciem rzeźby „Dłoń”. Wydarzenie, w niezmiennej formie i kształcie, zostało przeniesione na 2021 rok, również w obchodzonym dzięki uchwale Parlamentu Europejskiego dniu 25 maja, jako Międzynarodowym Dniu Pamięci o Bohaterach Walki z Totalitaryzmem. To również rocznica śmierci jednego z największych polskich bohaterów – rotmistrza Witolda Pileckiego. O szczegółach tego wydarzenia będziemy na bieżąco informować.
03.03.2020
Budowa pomnika już w fazie przygotowawczej.Rozpoczęły się wstępne prace konstrukcyjne związane z przygotowaniem modelu obelisku poświęconego więźniom obozu „Bismarckhütte” oraz wszystkim ofiarom pracy przymusowej na terenie miasta Chorzów. Drewniana konstrukcja posłużyła jako główny element wzmacniający do modelu wykonanego z gliny, który stanie się już właściwym pierwowzorem obelisku, na bazie którego powstanie gipsowa forma pomnika. Wyjściowym dla tego etapu prac stał się pierwotny gipsowy model rzeźby w skali 1:4, jako pierwszy widoczny namacalny etap koncepcji rzeźby „Dłoń” Tomasza Wenklara. Jak mówi sam autor o swojej realizacji:
„Historyczny ciężar tematu zmusił mnie do zagłębienia się w bolesne wspomnienia więźniów. Do studiów nad nieopisanym dramatem zatrzymanym w kadrach statycznych zdjęć obozowych portretów. Do obozowych pejzaży przesiąkniętych śmiercią. W rytmie wszechobecnych betonowych słupów. W niedługim czasie pojawiły się pierwsze szkice. Pierwsze pomysły. Poszukiwania odpowiedniej symboliki. Bo dramatu nie da ująć się opisowo. Trzeba zadziałać symbolem. Przestrzennym kadrem wydestylowanych myśli. Pierwsze modele wykonałem w kartonie i styropianie. Po wykonaniu jednego modelu od razu zabierałem się do pracy nad kolejnym. Ciągle szukając formy, w której udałoby się zawrzeć obozowy dramat. W końcu pojawił się pomysł na dłoń z betonowych słupów – niewielki szkic wykonany w zasuszonej glinie (...). Plakatowej formy dłoni stworzonej ze słupów – betonowej klatki wyznaczającej niewielką przestrzeń odgrodzoną od reszty świata rytmem kolczastych drutów.”
27.01.2020
Odsłonięto fundament pod budowę obelisku w miejscu pamięci obozu „Bismarckhütte”.
Z udziałem przedstawicieli władz samorządowych, przedstawicieli jednostek kulturalnych i oświatowych, uczniów chorzowskich szkół, kombatantów, harcerzy, przedstawicieli wojska i mieszkańców Chorzowa, odbyły się uroczystości związane z 75. rocznicą wyzwolenia największego niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady KL Auschwitz – Birkenau. W tym dniu spotkaliśmy się na skwerze, na którym zostało już przygotowane podłoże fundamentowe. Mogliśmy posłuchać przemówień Prezydenta Chorzowa – Andrzeja Kotali, dyrektora oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach – Andrzeja Sznajdera oraz historyka i badacza dziejów Śląska – Jacka Kurka. Głos zabrał również autor koncepcji i wykonawca rzeźby „Dłoń” – Tomasz Wenklar, którego dzieło 25 maja zobaczymy już w miejscu poświęconego betonowego fundamentu. Uroczystościom towarzyszyła modlitwa ekumeniczna. W tym dniu również złożyliśmy do specjalnie przygotowanej niecki w fundamencie, symboliczną „Urnę pamięci” w której zostały umieszczone fragmenty ziemi, kamieni i skał, przekazanych z terenów największych niemieckich obozów koncentracyjnych i zagłady z czasów II wojny światowej w Europie. Uroczystość zgromadziła blisko 300 osób – mieszkańców Chorzowa i miast ościennych, dla których również przez ten projekt, jeszcze bliższym stało się słowo pamięć.
Więcej na ten temat w materiałach prasowych poniżej:
15.01.2020
Ruszają ziemne prace przygotowawcze pod budowę
pomnika „Dłoń” w Chorzowie Batorym.
I stało się! Na skwerze zieleni zlokalizowanym przy ulicach Jubileuszowej i Stefana Batorego w Chorzowie Batorym rozpoczęto prace ziemne związane z przygotowaniem podłoża pod powstającą rzeźbę „Dłoń” Tomasza Wenklara. Pod nadzorem przedstawicieli firm telekomunikacyjnej i gazowniczej, przygotowany został fundament o wymiarach 1mx1mx1m głębokości o konstrukcji żelbetowej w którym zostanie przygotowana nisza do złożenia specjalnej „Urny Pamięci” z fragmentami ziemi, kamieni i skał przekazanych z terenów największych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady w Europie. Uroczystości związane z prezentacją tego miejsca i idei projektu zostały zaplanowane na dzień 27 stycznia 2020 roku. Tego dnia obchodzimy na świecie Międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu. To także dzień, w którym w 1945 roku został oswobodzony niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady KL Auschwitz. To także symboliczna data dla Chorzowa, wtedy wojska niemieckie opuściły ostatecznie teren miasta w 1945 roku.
12.01.2020
Chorzowskiemu projektowi zyskał patronat
Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.
Ogromnym zaszczytem dla inicjatora projektu oraz organizatorów i partnerów okazała się decyzja o pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o przyznanie nad projektem upamiętnienia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Chorzowie, patronatu Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Davida Sassoliego. To bardzo dobra wiadomość dla Miasta Chorzów, ale też dla wszystkich zaangażowanych w tę inicjatywę. Decyzję tę odbieramy jako najwyższy wyraz uznania dla lokalnych inicjatyw historycznych o podłożu edukacyjno-społecznym, z celami skierowanymi w realizację i promowanie podstawowych wartości europejskich.
Jak czytamy w uzasadnieniu decyzji o nadaniu patronatu:
„Parlament Europejski bardzo ceni sobie tę inicjatywę, która ma na celu szerzenie wiedzy o okrucieństwach popełnionych na ludności żydowskiej z czasów reżimu nazistowskiego. Należy podtrzymywać pamięć o tragicznych wydarzeniach z historii Europy, aby móc złożyć hołd ofiarom, skazać sprawców i stworzyć podwaliny pojednania opartego na prawdzie i pamięci. Inicjatywy takie (…) pozwalają promować zasady tolerancji, różnorodności i dialogu międzykulturowego wśród obywatel europejskich, a zwłaszcza wśród młodszych pokoleń.”
Pełna decyzja Parlamentu Europejskiego dostępna poniżej:
19.12.2019
Rada Miasta Chorzów zatwierdziła inicjatywę
upamiętnienia podobozu „Bismarckhütte”.
Jednogłośną decyzją chorzowscy radni zaaprobowali ideę upamiętnienia faktu istnienia i miejsca funkcjonowania obozu z czasów II wojny światowej na terenie Chorzowa Batorego, będącego filią niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady – KL Auschwitz – Birkenau.
Podczas sesji Radu Miasta, inicjator i koordynator projektu – Grzegorz Rosengarten przedstawił podstawowe założenia inicjatywy i poszczególne etapy jej realizacji. Podczas tego wydarzenia zaprezentowano również miniaturę docelowego dwumetrowego monumentu w skali 1:4. Kolejnym krokiem w naszej inicjatywie będzie zaplanowana na 27 stycznia 2020 roku uroczystość odsłonięcia fundamentu pod przyszły pomnik, podczas której zostanie ogłoszona finalna data odsłonięcia rzeźby „Dłoń” autorstwa wybitnego polskiego artysty – rzeźbiarza Tomasza Wenklara.
Treść uchwały Rady Miasta Chorzów z dnia 19.12.2019 roku dostępna w pliku:
07.07.2019
Potwierdzono miejsce istnienia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Chorzowie.
Projekt realizacji upamiętnienia miejsca pamięci obozu „Bismarckhütte” w Chorzowie Batorym zyskał dwa niepowtarzalne i cenne dokumenty. Udało się pozyskać ze zbiorów narodowych archiwów USA (NARA) fotografię lotniczą z 1945 roku, która jednoznacznie dokumentuje istnienie i lokalizację obozu koncentracyjnego w Chorzowie Batorym. Drugą fotografią jest udostępniona przez Archiwum Wojskowe w Warszawie zdjęcie lotnicze datowane na 1955 rok. Na jej fragmencie możemy zauważyć wyraźne pozostałości po terenie byłego obozu, z zachowanym do lat 60-tych ubiegłego wieku, jedynym barakiem murowanym pochodzącym z jego pierwotnej infrastruktury z czasów II wojny światowej. Oprócz zgromadzonych do tej pory znanych materiałów dokumentalnych i opracowań złożonych m.in. w bibliotece i archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz - Birkenau oraz dotychczasowego dorobku historyków, zdobyte fotografie są nieocenionym materiałem pozwalającym, wraz z zachowanymi relacjami świadków, praktycznie geodezyjnie wyznaczyć granice byłego podobozu, jednoznacznie wskazując jego lokalizację.
