„(…) praca jako powinność osoby rozumnej nie może wchodzić do szeregu środków karnych i środków represji. Praca bowiem ma charakter służby społecznej, jest powołaniem człowieka i posiada wysoką wartość moralną i społeczną.”
Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia
IDEA PROJEKTU
Głównym celem inicjatywy jest upamiętnienie faktu istnienia, zlokalizowania, oraz daty wyzwolenia obiektu historycznego - byłego obozu koncentracyjnego „BISMARCKHÜTTE”, istniejącego w okresie końca II wojny światowej na terenie miasta Chorzów. Przebywający
w nim więźniowe głównie narodowości żydowskiej, zatrudnieni byli w
przeważającej większości w ówczesnej hucie „Bismarck”, czyli powojennej,
istniejącej do dnia dzisiejszego, „Hucie Batory”, a pracowali tam przy m.in.
przy produkcji zbrojeniowej dla ówczesnej III Rzeszy Niemieckiej. Administracyjnie podobóz ten podlegał, wraz z fragmentem dzisiejszych terenów huty obozowi głównemu, który stanowił największy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady KL Auschwitz – Birkenau. Na podstawie zachowanych planów, szkiców, relacji byłych więźniów oraz innych dokumentów udało się ustalić, że orientacyjnych rozmiarów teren ogrodzonego obozu o długości około 150 - 200 metrów, mieścił się przy dzisiejszych ulicach Batorego i ks. Czempiela. Oprócz zachowanych od czasów wojny relacji byłych więźniów tego obozu, ale również powojennego Chorzowa Batorego (ówczesnych Hajduk), udało się dotrzeć w 2019 roku do wojskowych fotografii lotniczych z lat 1945 i 1955, bezsprzecznie potwierdzających istnienie obozu koncentracyjnego w przedstawionej lokalizacji. Opisywany projekt jest kontynuacją działań związanych z propagowaniem tematyki historycznej związanej z II wojną światową, w tym dziejów i historii niemieckiego nazistowskiego obozu KL Auschwitz- Birkenau. Są one powiązane z historycznym i współczesnym terenem miasta Chorzów. Najważniejszymi założeniami projektu w wymiarze społecznym są: upamiętnienie miejsca lokalnej martyrologii narodów Europy na terenie dzisiejszego Chorzowa oraz przyczynienie się do wzrostu świadomości i edukacji historycznej i kulturalnej mieszkańców.
MIEJSCE PAMIĘCI
Bezpośrednio upamiętnianym miejscem będzie obszar wchodzący w historyczną lokalizację na zbiegu ulic Jubileuszowej i Księdza Józefa Czempiela, na terenie dzisiejszego Chorzowa Batorego, gdzie w latach 1944 / 1945 umiejscowiony był teren ogrodzonego drutem kolczastym obozu, funkcjonującego i włączonego w strukturę niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady KL Auschwitz – Birkenau. Ten wyposażony w kilka drewnianych i murowanych baraków, ogrodzony drutem kolczastym obóz istniał w tym miejscu od września 1944 roku do 18 stycznia 1945, kiedy to nastąpiło jego wyzwolenie. Przebywali w nim więźniowie, głównie narodowości żydowskiej, pochodzący m.in. z Polski, Belgii, Austrii, dawnej Czechosłowacji, Francji, Holandii oraz Litwy. Na podstawie zachowanych materiałów archiwalnych można założyć, że w obozie tym przebywało co najmniej blisko 200 więźniów, którzy codziennie wyprowadzani i konwojowani przechodzili na teren huty pracując w różnych jej wydziałach. Do lat 60 tych XX wieku istniał jeszcze jeden z baraków murowanych, który po zakończeniu działań wojennych służył jako budynek mieszkalno - socjalny. W maju 2021 roku w pobliżu dawnego ogrodzenia tego symbolicznego miejsca zostanie odsłonięta rzeźba „Dłoń”, autorstwa polskiego rzeźbiarza i artysty – Tomasza Wenklara. W przygotowanym fundamencie tego monumentu spoczęły 27 stycznia 2020 roku już fragmenty ziemi, kamieni i skał pochodzące i pozyskane z terenów największych niemieckich obozów z czasów II wojny światowej w Europie. Zostały one złożone w tym miejscu jako wyjątkowy w swoim charakterze symbol zjednoczenia i solidarności europejskimi miejscami martyrologii. Realizacja projektu upamiętnienia
obozu „Bismarckhütte” jest hołdem dla wszystkich
więźniów oraz ofiar zorganizowanego systemu pracy przymusowej na terenie
Miasta. Niech też będzie nad wyraz głębokim, naszym chorzowskim, pokłonem dla
kobiet, mężczyzn i dzieci – wszystkich zmarłych i poszkodowanych przez
niemiecki system ludobójstwa z czasów II wojny światowej i komunistyczny system
zorganizowanego więziennictwa, terroru i represji po 1945 roku.
AKTUALNOŚCI
Betonowa „Dłoń” już odsłonięta w Chorzowie Batorym!
Emocje opadły. Został również wczesnym popołudniem 25 maja zmyty tym pamiętnym wtorkowym deszczem kurz wielomiesięcznych przygotowań do wyjątkowego wydarzenia odsłonięcia rzeźby „Dłoń” i upamiętnienia ofiar podobozu „Bismarckhütte” niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Pośród soczystej zieleni skweru przy ulicy Jubileuszowej zmierzyliśmy się najpierw z - mimo że zastygłymi w bezruchu, to niemal żywymi - spojrzeniami bohaterów fotograficznego cyklu „Widma Pamięci” Macieja Niesłonego. Później wszystkim obecnym ukazała się „Dłoń” – prawdziwy symbol chorzowskiej wielowymiarowej martyrologii. Potem kwiaty, modlitwa ekumeniczna, a wcześniej jeszcze, przejmujący odtworzony z wyrazistą akustyką i dobitnym dźwiękiem fragment inscenizacji z przesłuchania i śmierci rotmistrza Witolda Pileckiego. To, co wydarzyło się wokoło rzeźby, już było. To już za nami, daleko gdzieś. Ale została owa surowa w formie, widoczna też z ulicy Stefana Batorego, betonowa „Łapa”, jak zwykł od początku mówić o niej Autor, który całe serce wlał w powstanie dzieła.
